Rustig wonen in het groen, werken in de stad. Het fenomeen is al zo oud als de verstedelijking van ons land zelf. Langs oude postkoets- en trekvaartroutes, tussen de steden, treffen we een reeks ruim opgezette, groene buitenplaatsen aan. Satelliet tuinsteden die zich hebben ontwikkeld tot geliefde vestigingsplek van hoogopgeleide, welgestelde bevolkingsgroepen.

Een prachtig woonklimaat is echter niet meer voldoende om jonge mensen te binden. Daar is meer voor nodig: werkruimtes, daghoreca, appartementen, start-up voorzieningen, een innovatief klimaat. Dat kan schuren met de traditionele wens naar woonrust.

Willen de tuinsteden zich openstellen voor vernieuwing, of verkiezen ze het isolement?
 
Karakteristieken van de satelliet tuinsteden:

• Snel gegroeide groene buitenplaats van de grote stad, met name vindbaar in het midden van het land.
• Aantrekkelijk woonmilieu met onder andere veel jaren dertig woningen trekt hogere middenklasse aan. Bewoners maken lange wooncarrières, als gevolg raken de tuinsteden vergrijsd. 
• Potentieel hoge mate van Nimby-gedrag (Not in my backyard) en opkomend ‘participatie populisme’. Bouwplannen en/of komst van bedrijvigheid leiden stelselmatig tot bezwaarschriften omwille van behoud van de woonrust. 
• De pandemie verlegt pendelstromen. Niet meer vijf dagen per week op locatie betekent dat de woonplek op meer afstand van de stad kan worden gezocht. Biedt dat een kans voor deze klassieke woonmilieus?

Voorbeeldgemeenten

Zeist | De Bilt | Bussum | Baarn | Soest | Velp | Leusden | Brummen

Uitdagingen en valkuilen

De tuinsteden staan er over het geheel bezien nog goed bij. Maar er zijn wel redenen voor urgentie en een plan. Een mogelijk scenario bij niet-ingrijpen zou zijn:

• de dorpen blijven vergrijzen, vereenzaming en ouderdomsziekten als dementie liggen op de loer
• het sociaal patroon verandert, het (financiële) draagvlak voor winkels, scholen en sport verzwakt
• woningonderhoud en andere investeringen zullen teruglopen

Bij een keuze voor dat laatste kan gedacht worden aan:

• verdichting van de woonfunctie, opdelen bestaande grondgebonden woningen
• senioren appartementen in het centrum ten behoeve van de doorstroming op de woningmarkt
• werk in de wijken toestaan en stimuleren,inclusief bijbehorende functies (daghoreca, werkplekken, kinderopvang)
• gerichte marketing op jonge, ondernemende stedelingen op zoek naar combi van groen, ruimte en reuring.
• doorbreken ‘bezwaarcultuur’ , planvorming met welwillenden, belangen van nieuwe bewoners stevig meenemen
• duurzaamheid-projecten gebruiken als aanjager van participatie