Project omschrijving

Themareeks: wat kan niet-stedelijk Nederland doen om vitaal te blijven?

De Landstad: ontwikkelen onderscheidend stedelijk woonmilieu

Grote Markt in Gorinchem, foto G. Lanting

De Landstad. We hebben er allemaal een beeld bij. Kleine compacte steden met een aansprekend historisch centrum. Geliefd bij culturele fijnproevers en erfgoedkenners. Historische pareltjes in een 20e eeuws landschap.

Deze organisch gegroeide, maar relatief klein gebleven steden boden tot 1980 een redelijk complete functionaliteit. De ‘slag’ om de kennisinstellingen hebben ze echter moeten missen. Jong talent en bedrijven trekken naar de grotere steden.

Kunnen deze iconische steden zich tegen die trend weren, en economisch vitaal blijven?

Kenmerken van de Landstad

  • een historische kern met centrumfunctie voor de regio (winkels, leisure, onderwijs), gemengde woonwerkwijken en bedrijvigheid van eigen bodem.
  • bij de uitbreiding en concentratie van kennisintensieve voorzieningen (hoger onderwijs, gespecialiseerde zorg, zakelijke dienstverlening, creatieve industrie) is veel economische dynamiek naar de grotere steden weggelekt.
  • op kleinere schaal kennen ze wel de stedelijke problematiek (armoede, sociale tegenstellingen).
  • ze hebben last van een braindrain, maar hebben door hun stedelijk milieu wel kansen om hoger opgeleiden weer aan zich te binden. 
  • de landsteden kennen grote verschillen in economische functie, van regionaal centrum (Goes, Roermond) tot aan een kleine economie met groot uitgaand pendeloverschot (Kampen, Hoorn, Zutphen). Veel landsteden hebben aan economische betekenis ingeboet, de inkomende pendel beperkt zich nu tot de directe omgeving.

Kuiperspoort in Middelburg, foto Uwe Barghaan

Voorbeeldgemeenten

Harderwijk | Gorinchem | Doetinchem | Goes | Gouda  | Kampen | Zutphen | Hulst | Tiel | Bergen op Zoom | Elburg | Hoorn | Woerden | Zutphen | Middelburg

Uitdagingen en valkuilen

De meeste landsteden zijn op zoek naar een strategie om volop mee te kunnen doen in de kenniseconomie. Dat kan deels door het onderscheidende woonmilieu en goede verbindingen. Zeker na corona zal een deel van de kenniswerkers niet meer vijf dagen per week naar kantoor forenzen. Dat maakt de mogelijkheden om te zoeken naar een stedelijke, maar ruimere en beter betaalbare omgeving voor velen aantrekkelijk. 

Op drie manieren kunnen de landsteden daar verder mee vorm aan geven.

1. Ontwikkelen van onderscheidende, stedelijke woonmilieus. Appelleren op jonge en hoger opgeleide mensen. Ruimte voor experimenten (ecowijken, tiny houses, voedselbossen, pluktuinen, et cetera), voor werken aan huis, voor participatie en mee vormgeven van de openbare ruimte. 

2. Relaties aangaan met kennisinstellingen in de grote steden. Het valt niet te verwachten dat het hoger onderwijs in Nederland de komende jaren op zoek gaat naar nieuwe locaties. Maar de aanwezigheid van kennis, onderzoek en jong talent een steeds belangrijker voorwaarde om een vitale stad te blijven. Niet in de schaduw van, maar als onderdeel van het netwerk rond de kennissteden. Dat kan door met hogescholen en universiteiten op basis van in de regio sterke sectoren of belangrijke vraagstukken met studenten onderwijs- en onderzoeksprogramma’s opzetten. Relevante voorbeelden zijn de Campus Gouda en de Roosevelt Academy in Middelburg.

3. Ontwikkelen van leiderschap in de regio. Zorg dat de regio goed is georganiseerd en zo goed voorgesorteerd staat voor publieke en private investeringen.

Een typologie van middelgrote gemeenten

De typologie middelgrote gemeente is een themareeks over de gevolgen van urbanisering voor niet-stedelijk Nederland. De kennis die we daarvoor gebruiken hebben we opgebouwd aan de hand van diverse leergangen die Blaauwberg heeft ontwikkeld. In het bijzonder de twee bestuurlijke leergangen voor de Colleges van B&W van Voorschoten en Wassenaar, waar we gekomen zijn tot een typologie met 11 onderscheidende typen.

We hebben deze typologie zelf geconstrueerd aan de hand van statistische gegevens, bekende historie en actuele omgevingskennis. En met plaatsing van Nederlandse en lokale ontwikkelingen, in het bredere internationale perspectief van de ‘urban studies’.

Landstad

Binnenstad Zutphen, foto Stahlkocher

Markt Gouda, fotograaf onbekend

Meer informatie/contact

Blaauwberg verzorgt strategische leergangen op maat in diverse regio’s/gemeenten (o.a. Apeldoorn, Leiden, Amsterdam en Den Haag). In een themareeks nieuwsbrieven delen we bovenstaande inhoud, een kleine voorproef van de kennis en vragen die in deze sessies aan de orde komen.

Belangstelling voor een leergang/masterclass in uw omgeving? Behoefte aan strategische ondersteuning? Neem vrijblijvend contact op.

Neem contact op

Neem contact met ons op via bijgaande contactgegevens. Wij komen spoedig met een reactie.