Wie Eindhoven zegt, zegt Philips. Spreek over de IJmond en we denken aan de Hoogovens. En Westland heeft nationale bekendheid als tuinbouwcluster. Zo zijn er meer dorpen, steden en regio’s waar één economisch complex zo dominant is dat de lokale identiteit er deels mee samenvalt. Het kan gaan om één bedrijf, zoals de Hoogovens in de IJmond. Vaker is het een cluster van bedrijven – al dan niet gegroepeerd rondom één centrale motor – zoals de sierteelt in Aalsmeer en de voedingsindustrie in Veghel. En het gaat niet alleen om industrie en landbouw, het kan ook gaan om toerisme (Noordwijk) of retail (Nistelrode).

Zolang het goed gaat met het dominante complex, gaat het goed met deze steden en dorpen. Veel van de bedrijven zijn lokaal goed geworteld en investeren in hun omgeving. Maar die afhankelijkheid is ook risicovol. Als het dominante complex onder druk komt te staan heeft de hele omgeving daar last van. En het wordt nog lastiger als “company” en omgeving tegenover elkaar komen te staan door botsende belangen.

Een harde crisis kan ook louterend werken. Eindhoven was tot in de jaren 1990 een ‘companytown’ rondom Philips. De positie van Philips bleek onhoudbaar en tijdens de Operatie Centurion gaf het bedrijf de dominante positie prijs. De regio vreesde voor een drama vergelijkbaar met de sluiting van de mijnen in Limburg of de scheepswerven in Rotterdam. De urgentie die toen gevoeld werd voor behoud van technisch talent, voor het stimuleren van ondernemerschap en voor het behoud van de regio als relevant productiemilieu, heeft uiteindelijk tot Brainport geleid.

 
Karakteristieken van de company town:

• Groot economisch complex dat historisch verknoopt is met stad en/of dorpskernen. In veel gevallen industrieel van karakter, maar kan bijvoorbeeld ook toeristisch van aard zijn.

• Complex is als grootste werkgever van grote betekenis geweest voor omgeving. Heeft gezorgd voor werkgelegenheid, investeringen en sponsorrelaties en soms zelfs aanleg van woonwijken, komst van onderwijs/sport/cultuur en vorm van identiteitsvorming. De bevolking kan vaak rekenen op goed voorzieningenniveau, ook door hoge zakelijke vastgoedwaarde met dito lokale belastingafdracht.

• De samenwerking van het complex met haar omgeving kan onder druk komen te staan. Door afname van de werkgelegenheidsfunctie, botsende omgevingsbelangen (milieu, lucht, geluid) en/of de congestie die het complex oproept (bv. veel toeristisch verkeer).