Door Fianne de Boer

Met behulp van Google Analytics bekijk ik soms statistieken over onze website. Op welke trefwoorden vinden mensen ons? Hoe lang kijken mensen gemiddeld naar de pagina’s? En vooral: welke pagina’s worden het meest bezocht? Als er net een Blaauwdruk uitgekomen is, zijn dat vaak de artikelen die in die versie zijn verschenen. Gekeken over een volledig jaar zijn het vooral de informatieve pagina’s en daarnaast twee artikelen: ‘Behind the numbers #2: gemiddeld 1,49 kinderen per vrouw’ (486 keer gelezen) en ‘De opmerkelijke opmars van vrouwen’ (455 keer gelezen). Het eerste artikel komt uit september 2023 en het tweede uit… december 2019. Wat maakt dit oudere artikel zo onverminderd populair onder onze website bezoekers? Is het de titel? Het onderwerp an sich? Het kaartbeeld? Het leek me hoe dan ook leuk om in deze laatste editie van de reeks na vijf jaar een update van deze ‘klassieker’ te maken.

Eiland is een vrouwelijk woord

De vier grootste steden zijn niet eens de steden met relatief de meeste vrouwen. In de kaarten hieronder zie je weergegeven hoeveel vrouwen er per 100 mannen in de leeftijdsgroep 20-35 jaar in iedere gemeente wonen. Roze betekent een ‘vrouwenoverschot’ – (ruim) meer dan 100 vrouwen per 100 mannen – en blauw betekent een ‘mannenoverschot’ – (ruim) minder dan 100 vrouwen per 100 mannen. Om de trend duidelijk te maken, vergelijken we een kaart van 1994 met die van 2024.

Wat meteen opvalt is dat er veel meer gemeenten met een mannen- dan met een vrouwenoverschot zijn. Dat was ook in 1994 al zo en is ook niet gek: over het hele land wonen er in deze leeftijdsgroep 98 vrouwen per 100 mannen. Maar er is wel degelijk sprake van een verschuiving. Als je goed naar de kaart kijkt, zie je dat het aantal roze “vrouweneilanden” in de blauwe mannenzee de afgelopen dertig jaar is afgenomen, maar dat ze wel donkerder zijn geworden. Het zijn ook niet dezelfde plekken. In 1994 waren het veel ‘new towns’: Houten, Almere, Zoetermeer. Een voorzichtig vermoeden is dat het alleenstaande moeders op zoek naar goedkope huizen betrof. 

Deze rijtjes zijn niet moeilijk te verklaren. Het overschot aan vrouwen in de leeftijd 20-35 jaar in de miljonairsdorpen Blaricum, Bloemendaal en Laren heeft vermoedelijk te maken met een bevolking van oudere (buiten deze leeftijdsgroep vallende) mannen die met jongere vrouwen samenwoont. Maastricht, Leiden, Nijmegen, Wageningen, Utrecht en Amsterdam (met Amstelveen als uitloper) zijn alle universiteitssteden met een andere dan technische focus. Enschede, Eindhoven, Delft (en in zekere mate Terschelling met de Zeevaartschool) staan om dezelfde reden in het “mannenlijstje”: dat zijn steden met Technische Universiteiten. Blijkbaar blijft dat toch een mannending. De rest van het lijstje mannengemeenten zijn veelal kleinere plattelandsgemeenten. Dat geldt voor het grootste deel van de 50 gemeenten met de minste vrouwen.

Onderwijs is ook een vrouwelijk woord (en wetenschap ook)

Vrouwen trekken dus niet alleen naar grote steden, maar specifiek naar steden met een universiteit en veel hoogopgeleiden. Als je alle universiteitssteden bij elkaar optelt, wonen daar in deze leeftijdsgroep 103 vrouwen per 100 mannen. Dat de vrouwen in grotere mate dan mannen naar deze steden trekken voor een opleiding heeft natuurlijk consequenties: jonge vrouwen zijn al zeker een decennium hoger opgeleid dan mannen. In onderstaande grafiek zie je het hoogst behaalde opleidingsniveau van jonge mannen en vrouwen in 2022. Inmiddels is bijna de helft van de vrouwen tussen de 25 en de 35 jaar hoogopgeleid, voor de mannen is dit ongeveer 40%. Voor de vrouwen geldt dat één op de vijf zelfs een master heeft.

Zelfs politiek is een vrouwelijk woord!

De opmars die vrouwen maken in het onderwijs, in de trek naar de stad en daarmee in hun zelfbeschikking lijkt mij goed nieuws. Maar, zo leerde ik bij natuurkunde op de middelbare school: actie = reactie – de derde wet van Newton. De vooruitgang van vrouwen schijnt bij een ander deel van de bevolking toch een soort weerstand op te roepen. En dat zie je terug in stemgedrag. Mensen die zeggen: laten we niet te veel vooruitlopen, laat dat onderwijs maar zitten, laat die toekomst maar zitten, we houden het liefst alles zo zoals het was. Maar dat is maar een deel van de bevolking. Op de roze eilanden heerst een ander sentiment. Hieronder een klein gedachte experiment. In het plaatje hieronder zie je de verdeling van de zetels van de Tweede Kamer op basis van de november 2023 uitslagen, zoals dat is (links) en als alleen gemeenten met een vrouwenoverschot in de leeftijd 20-35 jaar meetelden, die noemen we even ‘vrouweneilanden’ (rechts).

Je ziet dat er op de vrouweneilanden een stuk progressiever gestemd wordt. Natuurlijk speelt hier ook mee dat dit voornamelijk steden zijn, waar sowieso anders gestemd wordt, maar dat kun je niet los van elkaar zien: de vrouwen en de steden horen bij elkaar – kijk maar naar de titel van dit artikel. Zo kun je het verzuurde huidige politieke klimaat ook zien: een tegenreactie, een groeistuip in de opmars van de vrouwen, die voorlopig nog niet afgelopen is.

Ik had voor het einde van dit artikel graag gewild dat ‘toekomst’ ook een vrouwelijk woord was, maar dat is niet zo. Ach, een beetje tegenslag kunnen we wel aan.