Collega Aart van Bochove is ‘founding father’ van ondernemersfondsen en is daarnaast fervent Zuid-Afrika liefhebber. Hij combineert beide interesses in zijn ‘voetbalmetafoor’.
Kunnen Zuid-Afrikanen voetballen? Nou en of! Maar waarom komen ze dan nergens in internationale competities? Kijk eens hoe ze trainen. Op blote voeten op een kaal sintelveld aan de rand van een township, zonder belijning, met licht van een lantaarnpaal en een doel van twee stokken.
Zo kun je ook het speelveld van de lokale economie zien: een kale boel, zonder toerusting. Wat een ondernemersfonds doet, is organisatie en geld toevoegen. Er komt een ordentelijke grasmat, er is iemand om lijnen te trekken, een lichtmast te plaatsen en voetbalschoenen aan te schaffen. De spelers hebben sterk verbeterde voorwaarden. Maar ze moeten nog steeds trainen voor het spel – goede plannen maken, collectief ondernemerschap betrachten, elkaar iets gunnen, goed overleg met de gemeente. En ze moeten de trainer accepteren – voorbeelden zoeken, een structuur opbouwen, kennis incasseren.

Wat kunnen we zeggen over de spelerskwaliteit in een ondernemersfonds?

Om te beginnen: de ‘spelerspool’ is veel groter. Bij de start van een fonds dachten we vaak dat er twee groepen ondernemers waren: een groep reeds georganiseerde ondernemers die veel werk zetten voor gezamenlijke belangen versus de ‘freeriders’ die geen verantwoordelijkheid willen nemen voor hun bedrijfsomgeving. Je begint een fonds doorgaans om die eerste groep in positie te brengen en houvast te bieden. Maar na de komst van een fonds blijkt er een derde groep te zijn: ondernemers die graag mee willen doen, als het maar goed georganiseerd is. De bijna spreekwoordelijke vergadering van een handjevol mensen dat elk initiatief gestuit ziet op gebrek aan geld, transformeert na de komst van een fonds tot een goed bezochte en goed verzorgde bijeenkomst waar in rust over een gezamenlijk plan kan worden gepraat.
De pool van doeners is dus veel groter dan voorheen. Maar dan nog: je moet ze ook een goed voorstel doen. Er wordt vaak gedacht dat ondernemers, net als de rest van Nederland, geen zin of tijd hebben voor een vrijwillige inzet. Maar voor vrijwilligers in het algemeen geldt: je moet ze een goede vraag stellen; duidelijke afbakening, taken, ‘rewards’. Bij betaald werk doe je dat ook: goed nadenken wat je biedt en wat je vraagt.

Dan kom je bij een tweede kant van de menselijke factor. Er is een grote variëteit in de manier waarop fondsen hun bestuur inrichten. Er zijn besturen die zich beperken tot de ‘bankiersfunctie’: het gedegen toezien op de trekkingsrechten en een goede afwikkeling van de administratie. Er zijn ook besturen die ondernemend in het veld staan, zelf voorstelen aandragen en netwerken ontsluiten. Dat is een ander mensentype. Hoe meer je gemeentebreed doet, hoe meer stuurmanskunst het bestuur nodig heeft: mensen met overzicht en ervaring, die support kunnen organiseren op een stadsbrede agenda. En je kunt ook nog denken aan specifieke deskundigheden: mensen met inzicht in de energietransitie, in de relaties tussen onderwijs en bedrijfsleven, in de wensen van zzp’ers, in de ontwikkeling van centrum- en gebiedsmanagement.
En natuurlijk: het gewenste mensentype wisselt ook in de tijd. Nieuwe fondsen hebben behoefte aan pioniers en voorlopers, langer bestaande fondsen kunnen kiezen voor een periode van consolidatie. Om daarna wellicht weer te gaan innoveren.

De conclusie is simpel: er zijn best vrijwilligers te vinden voor besturen van fondsen en verenigingen. Je moet alleen wel nadenken wat je ze gaat vragen. En wat je ze gaat bieden.

Met dat laatste bedoelen we niet een financiële beloning. Het overgrote deel van fondsen en verenigingen kiest voor onbezoldigde bestuurders; dat maakt ze onafhankelijk. Maar je kunt ze ook faciliteren door ze professioneel te ondersteunen, met een fonds- of verenigingsmanager. Zodat ze zich kunnen toeleggen op het echte voetballen: de inhoud en de contacten.