We hebben op dit moment in ongeveer 20 gemeenten contacten over de mogelijke komst van een ondernemersfonds. Het loopt storm. We gaan een andere keer wel in op waarom dat zo is. Voor nu een paar overwegingen bij de not-for-profit. Het gaat dan over ondernemingen die wel ozb betalen en dus meedoen aan een ondernemersfonds, maar geen btw-plicht hebben en in die zin niet commercieel zijn. Het gaat in de praktijk om onderwijs, zorg, cultuur en sport.

In kleinere gemeenten zonder centrumvoorzieningen gaat het dan doorgaans om ongeveer 10 procent van het hele areaal. In grotere gemeenten met bijvoorbeeld ziekenhuizen en scholen kan het oplopen tot 25 of zelfs 30 procent van het totaal. We noemen deze instellingen ‘onderneming’ of ‘publieke onderneming’, omdat ze zichzelf vaak ook zo noemen en veel kenmerken gemeen hebben met commerciële bedrijven, zeker als het gaat om hun omgevingsbelangen als veiligheid, arbeidsmarkt, vestigingsklimaat, bereikbaarheid. En we noemen ze not-for-profit en niet ‘non-profit’, omdat ze weliswaar niet beogen om winst te maken, maar dat vaak wel doen. Die winst gaat in hun geval niet naar eigenaren of aandeelhouders, maar naar de reserves.

Bij veel wethouders en in veel gemeenteraden speelt de not-for-profit geen bijzondere rol in de overweging om de komst van een ondernemersfonds wel of niet te steunen. De not-for-profit is een ozb-betaler en een lokale partij als alle anderen, zal meedoen en dus ook toegang krijgen tot besluitvorming over de bestedingen.

Maar in sommige raden gaat het anders. Daar duikt de gedachte op dat not-for-profit instellingen als sportverenigingen, zorgposten en culturele centra krap bij kas kunnen zitten en rijst de vraag of deze instellingen niet kunnen worden uitgezonderd van de ozb-verhoging die verbonden is met de komst van een fonds.

Een beetje vals is dat wel. Diezelfde raden hebben meestal jarenlang de ozb-tarieven vastgesteld en verhoogd zonder de overweging over het dragend vermogen van deze betalers. Pas nu het gaat om een verhoging waarmee de belastingbetalers zelf aan de slag gaan, slaan de zorgen toe. Om het erger te maken, diezelfde raden hebben al jaren de mogelijkheid om de volledige ozb-kosten van de “not-for-profit” te compenseren. Gemeenten als Harlingen en Molenlanden hebben er een speciale subsidieregeling voor in het leven geroepen. Maar dat is een kostbare zaak.

Er zijn drie redenen om geen uitzonderingspositie voor de not-for-profit na te streven:

• Het onderscheid tussen profit en not-for-profit is niet relevant voor de doelen van een ondernemersfonds: zorg voor kwaliteit in de bedrijfsomgeving in de meest brede zin. Iedereen die werkt – zelfs in vrijwilligerswerk – zit in dezelfde schuit. We hebben allemaal te maken met een gemeente, met veiligheid, promotie, arbeid en noem maar op. Legendarisch is het voorbeeld van een sportvereniging die meende niets te zullen hebben aan een ondernemersfonds en sowieso een slecht humeur had, vanwege een kantine waar zo vaak werd ingebroken dat de zaak niet meer viel te verzekeren. Na de komst van het ondernemersfonds kon de sportvereniging participeren in de beveiligingsafspraken op een nabij bedrijvenpark. Probleem aangepakt. Geen enkel bedrijf staat los van z’n omgeving.

• Er zijn zeker not-for-profit ondernemingen die vinden dat ze met publiek geld werken en dat publiek geld niet zomaar kan worden ingezet voor samenwerking met commerciële bedrijven. Maar veel vaker gaat het de andere kant op: zorgverleners die het fonds willen gebruiken om te praten over gezonde wijken, scholen die willen praten over beroepenoriëntatie en stages, sportverenigingen die de samenwerking met hun sponsors willen versterken, culturele instellingen die met de retail willen optrekken in de marketing. Weer een legendarisch voorbeeld: een kerkgenootschap dat in het ondernemersfonds een nieuwe en broodnodige vorm van gemeenschapsvorming ziet, en teleurgesteld hoort dat kerken wettelijk zijn uitgesloten van het betalen van ozb.

• De not-for-profit moet z’n rechten laten gelden, zoals alle ondernemers. Iedere ozb-betaler kan ambities en plannen formuleren, zolang ze maar betrekking hebben op samenwerking en bedrijfsomgeving. In deze nieuwsbrief kunt u een bericht lezen over een aardrijkskundeboek, in Leiden, bekostigd uit het ondernemersfonds. Daar kwam discussie over: is het de taak van een fonds om leermiddelen te betalen? Zeker wel, wanneer het middelbaar onderwijs als partner in het fonds daar een goed plan voor op tafel legt. En overigens vonden ook commerciële ondernemers het bij nader inzien een mooi plan: een goede beschrijving van de thuismarkt voor de nieuwe generatie economische actoren.

Goede praktijkvoorbeelden zijn er te over. Ik sprak in mijn eerste column al over het immense succes van Leeuwarden met het programma Culturele Hoofdstad en de opvolging daarvan. In Assen maakt de sportsector dankbaar gebruik van het fonds als katalysator voor het platform Assen Sportstad en de uitvoering van het lokale sportakkoord. Het Technolab is mede met het fonds een begrip geworden in Leiden en Súdwest-Fryslân. In Dordrecht worden buurtbusjes (e-wheels) mede gefinancierd vanuit het fonds voor hulpbehoevenden. En wie een blik werpt op de activiteiten van fondsen zoals die in Westerveld, Hardinxveld-Giessendam, Helmond en Alblasserdam zien tal van maatschappelijke initiatieven voorbij komen.

De ervaring uit de 50 bestaande fondsen is zeer eenduidig. Als er al een probleem is met het onderscheid tussen profit en not-for-profit, dan kom je daar in goed overleg altijd uit. De ‘bottom- line’ is: over een goed plan is altijd te praten.