Even later vertelt de kapper dat hij binnenkort een week op vakantie gaat naar Mallorca. Alleen met zijn vrouw, zijn zwager komt een oogje in het zeil houden bij de kinderen.

Gewone burgermanspraat bij de herenkapper: twee heren die wijs doen tegen een jonge knul en een uitwisseling van dagelijksheden.

Ik moet er wel bij vertellen dat mijn kapper in 2015 uit Syrië is gevlucht en zijn stagiair net het land binnen is gekomen. De stagiair komt twee keer per week uit Nijmegen naar Leiden om in de kapperszaak onder de mensen te komen.
Nu wordt plotseling die hele conversatie anders. Ik heb mijn kapper de afgelopen jaren aan Nederlandse verhoudingen zien wennen. Hij legde me de aanslag voor de waterschapsbelasting voor, om maar wat te noemen. Waar is die voor? Voor droge voeten? En nu zijn we gezamenlijk een nieuwkomer aan het inpraten over werk en sparen. Zijn week Mallorca is een typisch Nederlands gezinsding: een keertje zonder kinderen, lekker qualitytime met z’n tweeën. Wel gepland rondom het weekend, om zo min mogelijk werkdagen te missen.

Wat daar in de kapperszaak gebeurt, zou een socioloog middenklassevorming noemen. De grote stap uit de onderklasse naar de stabiliteit van de middenklasse. Burgerwaarden, werken, schoolkansen voor je dochters, zorgen over veiligheid, belasting betalen, beetje privéleven, de hele mikmak. De ruggengraat van het land. In die context heeft een praatje in gebrekkig Nederlands over bitcoins en Mallorca plotseling een stevige betekenis.

Een paar dagen later ben ik in ergens anders in gesprek met een ambtenaar. Ik vertel over het enorme belang van onderwijs als weg uit de armoede. Ik krijg een tegenwerping: waarom moet iedereen mee met de ‘ratrace’ van steeds hoger opgeleid? Kunnen we niet ook de waarde van eenvoudig werk zoals schoonmaken in zien? En we hebben toch ook schoonmakers nodig?

 Ik moet wat ergernis onderdrukken. Het is erg gemakkelijk om vanuit je eigen ‘upper middle class bubble’ te zeggen dat schoonmaken ook prachtig is. Waarom zou je dat vinden? Misschien omdat je je eigen bubbel tegen al te veel middenklassevorming-van-onderop wilt verdedigen?
Ik maak me van het debat af met een verwijzing naar de man die jarenlang ons kantoor heeft schoongemaakt. Een vluchteling uit Irak. Een trauma, heimwee, slechte gezondheid, vermoeidheid, heel weinig Nederlands. Hij hield zich staande door contacten met lotgenoten. En had gelukkig een werkgever met oog voor hem. Hij werkte door. En vertelde trots over dochters, die intussen een hogeschool bezoeken. Ik vroeg de ambtenaar retorisch: ‘moet ik deze man vertellen dat hij dat niet hoeft te doen? Dat ambitie niet nodig is en dat hij zijn dochters rustig ook in de schoonmaak kan laten?’

Dat dacht ik niet. Even terug naar de jonge stagiair in de kapperszaak. Zijn behoefte aan snel geld verdienen met bitcoins moet je niet weerleggen door zijn ambities klein te houden (blijf jij maar lekker kappersassistent), maar door hem ouderwetse middenklasse-waarden mee te geven: jezelf ontwikkelen door onderwijs te volgen – zo hoog als je talenten reiken – en te zorgen voor financiële zekerheid voor je (toekomstige) gezin.

Het gaat niet om een ‘ratrace’ naar diploma’s. Het gaat erom mensen de kans te geven zich dezelfde middenklasse-zekerheid te laten verwerven die voor veel hoogopgeleiden volstrekt normaal geworden is, maar die voor kinderen van nieuwkomers of uit arme gezinnen nog ver weg ligt.

Leve de middenklasse als stabiele levensstijl. Weg met de middenklasse als zelfgenoegzame bubbel.