1. Een permanente leercyclus voor effectieve governance

De term ‘lerend netwerk’ doet al een tijdje opgeld als een praktische manier voor deskundigheidsbevordering: leren van elkaar, juist ook als je een andere inhoudelijke discipline hebt of voor een andere organisatie werkt, maar wel een verantwoordelijk deelt voor dezelfde (type) cliënten.

Daarbij speelt goed kunnen samenwerken een belangrijke rol. Hoe kunnen organisaties elkaar beter begrijpen, hun werkwijzen beter op elkaar laten aansluiten, elkaar sneller vinden, en een beroep doen op elkaars expertise ?

Organisaties en professionals hebben hun eigen verantwoordelijkheden en opereren in een complex werkveld. Daarin ontstaat samenwerking niet vanzelf, dat moet groeien. En dat vraagt om ondersteuning en een goede investering in ontwikkeling. Soms gaat het ook om het doorbreken van bestaande patronen.

Onderstaand model verduidelijkt de kruisbestuiving tussen besluitvorming en leereffecten. We passen het toe op de domeinoverstijgende samenwerking in de zorg- en strafketen binnen het landelijk ontwikkelprogramma Veiligheid Voorop en het actieprogramma Grip op Onbegrip.

De bestuurlijke opdrachtgever zit op niveau 1. Meestal gaat het hier om regionale samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld tussen gemeentes. Het lerend netwerk zit  op niveau 2: praktisch gebruik maken van concrete casuïstiek (die bij voorkeur al afgesloten is) om in de samenwerking tussen organisaties én in organisaties verbeteringen en versterkingen te bewerkstelligen. Dat kunnen heel concrete verbeteracties zijn op instellingsniveau maar ook beleidsaanpassingen. Relevante uitkomsten dienen – waar van toepassing –als input voor besluitvorming op strategisch niveau. Op niveau 3 worden deze bevindingen in de praktijk omgezet. De resultaten worden bij voorkeur teruggekoppeld naar het lerend netwerk en – waar van toepassing – de bestuurders.

2. Een lerend netwerk inrichten en ontwikkelen

Ons idee van een lerend netwerk is eenvoudig: in goed voorbereide en gefaciliteerde werksessies wordt een vraagstuk/ knelpunt uitgediept (bijvoorbeeld aan de hand van – afgesloten- casusreviews). De deelnemers van de werksessies bestaan uit professionals met mandaat om verbetervoorstellen in te brengen in hun eigen organisatie. Knelpunten en leereffecten worden benoemd en werkafspraken en acties worden voorgesteld. Deze worden bestuurlijk en naar de eigen organisaties teruggekoppeld.

Het lerend netwerk gaat met concrete vraagstukken aan de slag. Dat is maatwerk, maar een aantal aspecten komt in het zorg- en veiligheidsdomein steeds terug:

• Domeinoverstijgende ketensamenwerking (tussen meerdere sectoren en organisaties) versus netwerksamenwerking (binnen één sector of organisatie): Vinden professionals elkaar snel genoeg? Werken ze echt samen? Waar zitten ‘scharnierpunten’ van handelen en informatiedeling die beter kunnen?

• Verantwoordelijkheid: zijn er ‘remmende’ factoren in de manier waarop aanbieders zijn gecontracteerd, of in verantwoordelijkheidsverdeling? Wie draagt de eindverantwoordelijkheid bij gezamenlijke acties?

• Deskundigheidsbevordering: zijn er (gezamenlijke, multidisciplinaire) leervragen die bij kunnen dragen aan een betere aanpak?

• Verantwoordingsstructuur: zijn er knelpunten in de regelingen en in de financieringsstructuur – bijvoorbeeld van zorgverzekeraars richting de GGZ – waardoor nuttige interventies niet worden gepleegd, omdat ze niet in de verantwoordingsstructuur passen?

In het volgende deel onderzoeken we wat een lerend netwerk succesvol maakt. Welke factoren moet je in ogenschouw nemen om een succesvolle lerende samenwerking te ontwikkelen?