Nu kun je het onderscheid tussen middelbaar en hoog vervelend vinden. Feit blijft dat hoog samenvalt met ‘lang’ en middelbaar met ‘een stuk korter’. In ‘hoog’ wordt jaren meer onderwijs geïnvesteerd. Je kunt wel een pleidooi houden dat ‘middelbaar’ mooi genoeg is. Daar zal vooral de Minister van Financiën blij mee zijn: dat scheelt een hoop onderwijsgeld. Maar persoonlijk vind ik dat niet echt eerlijk.

En economisch is het ook niet wijs. Uit internationaal onderzoek blijkt dat elk jaar meer onderwijs een dubbele kwalificatiewinst oplevert: het lerende individu is beter voorbereid op een loopbaan en heeft meer verdienvermogen. En de beroepsbevolking als geheel heeft meer verdienvermogen. Wanneer het normaal zou zijn dat iemand zich breed schoolt door twee of drie mbo-opleidingen op elkaar te stapelen en tot zijn 24^ste door te leren – nu nog het voorrecht van een hoger of langer opgeleide – hoor je mij nergens meer over.

Ik vind de ‘associate degree’ een fantastische toevoeging aan ons onderwijsstelsel: een verkorte hbo-opleiding van twee jaar voor mbo-ers. Het mbo levert een concrete beroepsvoorbereiding af, de handen aan het bed of aan de machine. Maar het gaat ook om abstractere vaardigheden als talenkennis, rapporteren, processen doorzien, klantgerichtheid, calculeren en noem maar op. De befaamde ‘21st century skills’. Mijn hoop is dat de ‘associate degree’ precies die combinatie gaat aanleveren. Dan combineer je de beroepsvoorbereiding van het mbo met de ‘21st century skills van het hbo en van  de twee extra leerjaren.  

Het gaat in het onderwijs om drie dingen:

• Beroepsvorming, de voorbereiding voor de entree op de arbeidsmarkt. Dat kan alleen vrij rudimentair. Er circuleren tienduizenden beroepsomschrijvingen en de vereisten voor al die beroepen vormen een universum op zich. Echte eindopleidingen bestaan amper meer. Ze hebben allemaal aanvulling en precisering in de beroepspraktijk nodig. Het mbo heeft daar al een belangrijke consequentie aan verbonden. Een van de eindtermen van het mbo is verdere schoolbaarheid: bij je diploma-uitreiking moet het voor de student duidelijk zijn dat hij niet uitgeleerd is
• Burgerschapsvorming, de voorbereiding op een bestaan in een zeer ingewikkelde samenleving, vol informatiestromen, overheidsbemoeienis, digitalisering, financiële besluiten
• Persoonlijkheidsvorming, de voorbereiding op een leven gevuld met talentbenutting, relaties, gezondheidsvragen, omgang met anders denkenden.

Als je dat zo opsomt, is die leeftijd van 18 voor de startkwalificatie echt achterhaald. Een  beroepsopleiding die je verder ‘schoolbaar’ maakt; plus een stevige portie ‘21st century skills’. Dat is wat arbeidsmarkt en samenleving vergen. Laten we de illusie dat je op je 20^ste uitgeleerd bent, prijs geven en op zoek gaan naar praktische mogelijkheden voor leertijdverlenging. Als hij goed nadenkt, zal de Minister van Financiën niet protesteren. De onderwijsbegroting groeit weliswaar, maar de belastingopbrengst ook.