15 april online opening isotype-tentoonstelling

Met veel plezier kondigen we de opening aan van de tentoonstelling ‘ISOTYPE. De Moderne Mensch Ontstaat’. De opening is vrij toegankelijk en woont u van achter uw computer bij via YouTube. Vooraf aanmelden is niet nodig, u komt 15 april via acec.nl op de juiste plek uit.

Het programma

16.00 Welkom en toelichting op de expositie

Aart van Bochove (Blaauwberg) en Gerrit Steenbergen (ACEC) openen de expositie. Zij verzorgen een inhoudelijke toelichting op de tentoonstelling.

16.20 Discussie o.l.v. Marieke Vossen.
Na de toelichting gaan Aart en Gerrit aansluitend met elkaar in discussie onder leiding van Marieke Vossen, directeur bij de Gemeente Meierijstad.

17.00 Einde

Deelnemen via –> www.acec.nl Op 15 april kunt u vanaf de startpagina direct doorlinken naar een live YouTube uitzending van de opening.

Inhoud van de expositie

Aart van Bochove – Blaauwberg – stuitte in 1986 tijdens de slotfase van zijn studie in een archief op een intrigerende briefwisseling tussen de Oostenrijkse socioloog en wiskundige Otto Neurath (1882-1945) en de Amsterdamse wiskundige Gerrit Mannoury (1867-1956). Het zou het begin zijn van een langdurige fascinatie met Neurath en zijn werk.

De moderne mensch ontstaat

Otto Neurath ontpopte zich in de jaren twintig als de vader van de beeldstatistiek, of isotype. Kort na de Eerste Wereldoorlog veranderde er veel in Europa: de oorlog had een einde gemaakt aan de ouderwetse klassenmaatschappij en miljoenen Europeanen kregen stemrecht. Neurath zag hoe talloze van zijn landgenoten amper konden lezen en schrijven, maar wel stemrecht hadden. Hij besloot zich in te zetten om laaggeletterden te bereiken met duidelijke beleidsinformatie, die hen zou helpen om hun stemrecht en hun staatsburgerschap vorm te geven.

Hij verzon daartoe de methode van de beeldstatistiek: het verbeelden van dorre cijfers en saaie woorden in sprekende, mooi vormgegeven grafieken. Een soort symbolentaal, waarbij een symbool stond voor een standaard aantal objecten. Neuraths methode, die internationaal bekend werd als isotype (International System of Typographic Picture Education), verspreidde zich over de wereld. Isotypen hebben gefunctioneerd als wegbereider voor infographics in kranten, voor pictogrammen in het straatbeeld en uiteindelijk zelfs voor de emoticons op de beeldschermen van onze mobiele telefoons. De isotypen waren de voorlopers van wat we nu infographics, visuals en icoontjes noemen.

Na het overlijden van Neurath in 1945 werd zijn werk weliswaar voortgezet, maar was dit nadrukkelijk minder politiek van aard. Nederland kent een enorme hoeveelheid beeldstatistiek voor ‘neutrale’ opdrachtgevers zoals het CBS, de Kamer van Koophandel en het bedrijfsleven.

ISOTYPE. in ACEC

Als expositiesamensteller laat Aart van 15 april tot en met 9 mei 2021 in ACEC zijn visie op dit bijzondere erfgoed zien met een tentoonstelling rond vijf thema’s: het emancipatiemotief, de eenvoud van de isotypen, de internationale zijpaden die isotypen bewandeld hebben, de invloed van isotypen in Nederland vanaf 1945 en de sporen van isotopen in de latere vormgeving. Isotypen zijn namelijk niet alleen informatief, maar ook een feest voor het oog.

Aart van Bochove

Oprichter / eigenaar Blaauwberg

Aart over ‘zijn tentoonstelling’.

Tijdens de slotfase van mijn studie in Groningen stuitte ik in een archief op een prachtige briefwisseling tussen de Oostenrijkse socioloog en wiskundige Otto Neurath (1882-1945) en de Amsterdamse wiskundige Gerrit Mannoury (1867-1956). Het is een voorrecht om je studie te kunnen afsluiten met een kennismaking met twee historische figuren die met hun inzicht, humor en levensvisie nog steeds inspireren. Dat was in 1986. Ik ben vervolgens naar Leiden verhuisd en ben een loopbaan begonnen, die via een wethouderschap uiteindelijk leidde tot de oprichting van bureau Blaauwberg, in 1997. Jaren later – in 2015 – dook die scriptie plotseling weer op en mocht ik op de Sorbonne in Parijs een verhaal houden over dit stukje wetenschappelijk erfgoed. Wonderlijk zijn de wegen der wetenschap…

Die Otto Neurath was echt een multitalent. Hij ontpopte zich in de jaren twintig als de vader van de beeldstatistiek, of Isotype. Dat was toen een manier om de laaggeletterde bevolking van Europa grafisch vormgegeven cijfermatige informatie te bieden. De isotypen waren de voorlopers van wat we nu infographics, visuals en icoontjes noemen.

Die isotypische beweging is vanuit Oostenrijk uitgewaaierd over de wereld. En ik ben in het kielzog van mijn ‘ontmoeting’ met Neurath gaan verzamelen: boeken, brochures, affiches met prachtige figuren, over arbeid, industrie, epidemieën, verkiezingen, huisvesting, man-vrouw verhoudingen, handel, geschiedenis. Eigenlijk het hele moderne leven. Mooi om te zien met hoe weinig materiaal een ingewikkelde samenhang al duidelijk kan worden; hoe uitgevers, ontwerpers en politici zich ontfermden over grafieken; hoe belangrijk ‘gecijferdheid’ van de bevolking al werd gevonden in de democratieën van de wereld; en hoe je zelfsmet harde cijfers in ‘fakenieuws’ terecht kunt komen.

We hebben de afgelopen jaren veel met ondernemers, marketeers en gemeente gewerkt in Apeldoorn. Die contacten leidden tot een uitnodiging van het Apeldoorns Centrum voor Eigentijdse Cultuur (ACEC, vlak achter het CODA-gebouw) om in een kleine tentoonstelling mijn visie op dit bijzondere erfgoed te laten zien. Ik schrijf ‘mijn visie’: die isotypen vormen een niche in de cultuurgeschiedenis. Maar als je er in duikt, opent zich een hele wereld. Er blijven maar boeken over verschijnen en nieuwe vondsten opduiken. U krijgt in Apeldoorn dus een selectie aangeboden. De tentoonstelling wordt vergezeld door een boekje – straks ook als pdf uit te geven – en een interneteditie.

Ik nodig al onze Blaauwberg contacten en andere belangstellenden van harte uit om op 16 april vanaf 16.00 kennis te maken met de inhoud van de tentoonstelling via de website van ACEC.