Zo was niet de oorlog, maar een andere gewelddadige gebeurtenis de rinkelende wekker in mijn politieke vorming. In de vroege jaren zeventig werd in Nederland veel gekeken naar Chili. Daar was de linkse president Allende gekozen, die met veel elan het land veranderde. Hij kreeg harde en diep polariserende oppositie, onder meer van de christendemocraten die tot 1970 de president leverden. Op 11 september 1973 maakte het leger een einde aan het linkse experiment, met een bloedige staatsgreep. De signatuur van de staatsgreep was onvervalst fascistisch. De schatting is dat 30.000 mensen vermoord werden. Een veelvoud van het dodental van die andere 11^de september, in 2001, toen in New York vliegtuigen de torens invlogen.

Twee jaar later kwam een delegatie van Chileense christendemocraten in Den Haag contacten leggen. Ik studeerde inmiddels in Groningen en was lid geworden van de ARP, een van de voorlopers van het CDA. Ik had graag naar Den Haag gewild om naar die verre geestverwanten te luisteren. Maar ik was werkstudent, ik was afhankelijk van vijf avonden per week maaltijden uitserveren in de grote jongerenkeuken van Vera in de Oosterstraat. Ik vroeg Hans Morssink om naar Den Haag te gaan en namens mij goed op te letten. Hans trof Radomiro Tomic, de Chileense oppositieleider, en kwam geroerd terug. Tomic had zijn Europe bondgenoten vragen gesteld: blijf Chili agenderen, blijf actie voeren, help ons door de pikzwarte nacht, vergeet ons niet, wees zuinig op jullie eigen democratie, trap niet in leugen en propaganda, bescherm je kranten, neem nooit een staatsgreep voor gegeven aan, leg je nooit neer bij een dictatuur, waar ook maar ter wereld. Ik realiseer me de laatste tijd hoe die opdracht mij gevormd heeft. Tot en met mijn aversie tegen antivax, populisme en de tirades van nu in de Tweede Kamer. Tomic was de leeuw die vanuit de verte voor mij brulde.

En toen bestond op 25 augustus 2022 Blaauwberg 25 jaar. We vierden dat met een masterclass voor 120 mensen over de opkomst van de kennissteden. En we deden dat in het Engels, deels als vingerwijzing naar de noodzaak om de stad Leiden zich internationaal en toegankelijk te laten uitdrukken, deels voor de lol, gewoon kijken wat er gebeurt. Op 25 augustus zat een jong stel voorin de zaal te stralen van plezier. Expats, hij schrijft een proefschrift. Ze hadden via het Expat Centre Leiden lucht gekregen van de masterclass en vonden het fantastisch dat na drie jaar eindelijk een voor hen verstaanbaar verhaal over deze stad tot hen kwam. Ze heetten Esteban en Magdalena en ze kwamen uit Chili. Stuiterend van plezier stonden ze later met wijn in de hand in de daktuin van het innovatiecentrum PLNT, waar we onze masterclass hielden. Maar na vier uur masterclass was ik te moe om nog echt een gesprek aan te kunnen. Ik heb ze een week of wat later uitgenodigd voor de maaltijd. En weer stonden ze te stuiteren. Voor het eerst in drie jaar bij een Nederlander thuis over de vloer (wij Nederlanders doen in onze verwelkoming van expats iets niet helemaal goed).

Ze merkten op dat ik veel wist over de Chileense geschiedenis. Ik probeerde dat te verklaren en vertelde terloops dat de woorden van Tomic op mij als 19-jarige zo’n indruk maakten. Magdalena was even stil. En zei toen in alle rust: ‘Tomic was mijn opa’.

Het duurt even voor je zo’n verrassing incasseert. Hier kwam een connectie in de tijd tot stand. Bijna vijftig jaar tussen twee incidenten. En een connectie in afstand. Twee continenten verderop… Ik kan het er niet bij laten zitten. Ik ben tenslotte een onderzoeker. Ik ga die verrassing uitzoeken. Voor de volgende nieuwsbrief beloof ik u een interview. Hoe lopen de draden over onze planeet?