Een groep inwoners wil daar verandering in brengen, niet al te moeilijk. Gewoon meer schaduw, meer bomen, boomstammen en ander eenvoudig speelgoed voor kinderen. Meer soorten planten, bankjes met leuningen.
Het gaat ook over burgerparticipatie. Dat gaat moeizaam. Institutionele actoren als de gemeente ‘verwachten dat bewoners meedoen aan processen die zij organiseren’. Bewoners moeten zich plooien naar de agenda, de kaders, de timing en de methodiek die de institutionele partijen dicteren. “Als burgers zelf met een initiatief komen, weten institutionele actoren zich vaak geen raad. () De ultieme uitdrukking van het idee dat institutionele actoren het centrum van de wereld zijn als het gaat om burgerparticipatie, was de veelvuldig terugkerende vraag naar de plaatsmakers in het park: namens wie spreken jullie eigenlijk? Hebben jullie wel draagvlak onder de bewoners? Hoe kun je dat laten zien?”
“Met deze vragen zetten institutionele actoren zichzelf in de rol van beoordelaar van burgerparticipatie en suggereerden ze dat de plaatsmakers niet geworteld waren in de buurt, geen legitieme en authentieke stem waren. Dergelijke vragen verraadden een simplistisch, instrumenteel, kwantitatief begrip van ‘draagvlak’. Institutionele actoren zouden voor de eigen interne verantwoording tevreden zijn met een ‘draagvlakpeiling’, wat cijfers en een grafiekje, maar een serieuze discussie over de complexiteit van plaatsmaken, engagement en democratie, was niet aan de orde”.

Ik schrik wakker. Ik ken deze discussie!

De gemeenteraad heeft de bevoegdheid om de ozb voor niet-woningen (globaal: ondernemers) te verhogen. Dat gebeurt bijna jaarlijks, bijna overal en bijna altijd zonder die ondernemers iets te vragen. Dat wordt heel anders wanneer een groep ondernemers zelf naar de raad toekomen met de vraag om de ozb te verhogen, teneinde de economie te stimuleren met een ondernemersfonds. Bij die vraag zie je soms binnen een kwartier een scheiding der geesten. Er zijn ambtenaren en raadsleden die onmiddellijk vragen naar draagvlak, en ‘wie vertegenwoordigt u eigenlijk’. Ik weet nu dat je zo’n vraag moet begrijpen als institutionele arrogantie: ze kunnen zich niet voorstellen dat er buiten hun bubbel een substantieel initiatief genomen wordt. Gelukkig zijn  er tal van ambtenaren en raadsleden van de tweede soort: ‘kom binnen en laten we eens verkennen hoe uw initiatief er uit ziet’.

De BIZ is het jongere neefje van het ondernemersfonds. En anders dan het ondernemersfonds, is een BIZ geen product van een lokaal-democratische discussie en afweging, maar van een toepassing van wettelijke regels. Met – daar is hij – een ‘draagvlakpeiling’ uit te drukken in een grafiekje, zodat de raad niet zelf hoeft na te denken. De BIZ-wet heeft eraan bijgedragen dat tal van raden voorgeprogrammeerd zijn om bij een ondernemersfonds alleen nog over draagvlak te praten en niet in gesprek te gaan over de kwaliteit van het voorstel. Dat is knap lastig, maar het kan soms verrassend uitpakken. Een collega kwam een keer binnen bij een wethouder die BIZ-conform zei dat hij nergens aan wilde beginnen wanneer er geen draagvlak was. Dat was, vanwege de BIZ-wet, zijn gevoel van ‘hoe het moest’. De collega antwoordde dat het dan een kort gesprek zou worden, omdat het ondernemersfonds niet om draagvlak, maar om kwaliteit en visie gaat. Ook de visie van de wethouder. Als de politiek niet uit overtuiging kiest voor participatie en voor gedeelde verantwoordelijkheid en niet begrijpt dat elke innovatie begint met pioniers, dan komt er weinig tot stand. 

Het was een moment stil. Toen zei de wethouder: ‘OK. Dan beginnen we dit gesprek opnieuw. Gaat u zitten’.
Die gemeente kreeg z’n ondernemersfonds.

Wanneer ondernemers ons bij een initiatief voor een ondernemersfonds halen, heeft het eerste gesprek met het gemeentebestuur vaak een voorspellende waarde. Valt binnen een kwartier het woord ‘draagvlak’, dan staan de smoezen klaar en wordt het lastig. Blijkt in dat eerste kwartier oprechte belangstelling, dan wordt het kansrijk. Het allermooiste is wanneer wethouders en ambtenaren door hebben dat zich met het ondernemersfonds een nieuw soort ‘civil society’ aandient, een club mensen die verantwoordelijkheid willen nemen. Dan ben je natuurlijk niet klaar. Er moet nog steeds een goed plan komen met een goede ‘governance’, met goede mensen achter het plan en met een goed vooruitzicht op realiseerbaarheid. Anders dan bij al die automatische ozb-verhogingen die de gemeente nodig heeft om de begroting sluitend te houden, komt er altijd wel ergens weerstand bij die ene verhoging die het specifieke belang van het ondernemingsklimaat dient. Raar maar waar. Niet een peiling en een grafiekje, maar een goed plan en een goede inhoudelijke discussie moeten daarom de raad overtuigen.