En de verschillen onder jongeren zijn nu al groot. In onderstaande tabel hebben we de top 10 gemeenten met de hoogste demografische mismatch weergegeven. De gemeente Utrecht heeft het hoogst aantal vrouwen per honderd mannen: 113. Terschelling zit het laagste met 61. Natuurlijk wordt deze ranglijst flink beïnvloed door de onderwijsinstellingen. Vier van de vijf ‘vrouwensteden’ hebben een academisch ziekenhuis met opleidingsfunctie. En zorg is in hoge mate nog steeds een vrouwenberoep. Daar tegenover staan de steden met technische universiteiten waar we veel mannen vinden. En een bijzondere positie van Terschelling door de vestiging van de Zeevaartschool. Maar er is meer aan de hand.

De niet-stedelijke gemeenten in het linker rijtje – Landsmeer, Oostzaan en Rijswijk – liggen onder de rook van succesvolle steden. De niet-stedelijke zeven gemeenten met het laagst aantal vrouwen per honderd mannen (in het rechter rijtje) zijn kleinere plattelandsgemeenten aan de rand van het land. Dat geldt overigens voor de laatste vijftig op de lijst met gemeenten. Daar treffen we onder andere Dinkelland, Cranendonck, Lochem, Heiloo, Waadhoeke en Haaksbergen aan. In de bijlage bij dit bericht treft u het volledige overzicht van de sekseratio’s aan in tabelvorm. Alleen Bergen (Noord-Holland, 88 vrouwen per 100 mannen) is daarbij een wat vreemde eend in de bijt.

Deze – nu al forse – verschillen zullen de komende jaren verder gaan toenemen. Dat gaat samen met het toenemende verschil in opleidingsniveau tussen de kennissteden en het platteland. Nederlandse vrouwen tot 45 jaar zijn al veel hoger opgeleid dan mannen (zie de figuur hieronder). De kennissteden werken als magneten op jonge hoogopgeleiden mensen. En dat zijn dus vaker vrouwen. In het linker rijtje van de gemeenten met een demografisch vrouwenoverschot staan dan ook de vier hoogst opgeleide grote steden van het land: Amsterdam, Leiden, Utrecht en Nijmegen.

Bron: cbs.nl, Evenveel vrouwen als mannen met hbo- of wo-diploma. 8 maart 2019

Het spookbeeld van het Russische, Roemeense of Oost-Duitse platteland – krimpend en alleen nog bevolkt door ouderen en alleenstaande, veelal laag opgeleide mannen – zal hier niet zo pregnant worden. Maar binnen de Nederlandse verhoudingen heeft die trend zich dus al wél ingezet. Dat gaat allerlei gevolgen hebben voor de cultuur, veiligheid en sociale structuur op het platteland. Om dat te illustreren hieronder nog één grafiek: over stemgedrag. Dat loopt tussen mannen en vrouwen nogal uiteen. Als alleen de vrouwen stemrecht hadden gehad bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, had het politieke landschap er nu toch echt anders uitgezien. D66 en GroenLinks waren de tweede en derde partij in omvang geweest. Daarin staat Nederland niet alleen. Groot-Brittannië was in de EU gebleven en Trump was nooit president geworden als in het VK en de VS alleen de vrouwen zouden mogen stemmen.

Stemgedrag Tweede Kamerverkiezingen 2017: links de vrouwen, rechts de mannen

We zagen al dat de vier grote gemeenten in Nederland die het hoogst zijn opgeleid, ook in de top van de meeste jonge vrouwen staan. Zoek maar eens op wat daar bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen de grootste partijen werden… In alle vier was dat, met enige afstand, D66 en GroenLinks. De politiek is vluchtig en zo’n uitslag is natuurlijk niet alleen maar het gevolg van de trek van jonge, hoog opgeleide vrouwen naar de steden. Maar toeval is het ook niet. Het staat voor de toenemende invloed die jonge vrouwen hebben op de welvarende, progressief-liberale eilanden die de kennissteden zijn geworden. Daar tegenover staat een geografische samenhang tussen populistisch stemgedrag en mannen als achterblijvers.

Dat roept intrigerende vragen op. Waarom stemmen mannen populistisch? Is dat vanwege de migranten of vanwege het beperkt aantal vrouwen?

De opgave van niet-stedelijk Nederland wordt daarmee een stuk specifieker: niet alleen perspectief bieden aan jonge en ondernemende mensen, maar met name aan jonge, hoog opgeleide vrouwen. Oftewel: niet alleen omgaan met krimp, maar vooral streven naar een demografisch evenwichtiger samengestelde bevolking.