In 2018 is het programma Veiligheid Voorop gelanceerd, een landelijk initiatief van het Openbaar Ministerie, de Politie, Veilig Thuis, 3RO (de reclasseringsorganisaties) en de Raad voor de Kinderbescherming. Doel is beter samen te werken in het voorkomen van en vroeg ingrijpen bij huiselijk geweld en kindermishandeling. De vijf partners voeren de agenda van Veiligheid Voorop regionaal uit, in Netwerken Straf & Zorg. Jeroen Bos ondersteunt als tijdelijk projectleider het netwerk in Limburg en stelt een werkplan op, zodat de beleidsvoornemens ook praktijk worden.

De twee belangrijkste vragen voor het Limburgse Netwerk Straf & Zorg:

1. hoe zorgen we ervoor dat de samenwerking tussen de vijf partners effectief is, verder gaat dan alleen afstemmen en ook in de praktijk echt merkbaar is, zowel voor medewerkers als in gezinnen?
2. hoe zorgen we ervoor dat het Netwerk Straf & Zorg ook naar andere partners effectief kan zijn en de samenwerking met andere veiligheidsthema’s en andere partners, zoals gemeenten, bevordert?

Je kan op twee manieren naar zo’n vraagstuk kijken. De eerste is te proberen het speelveld te structureren aan de hand van regels en structuren. Soms is dat nodig, bijvoorbeeld als het gaat om het kunnen optreden in crisissituaties. Dan scheppen heldere protocollen duidelijkheid en snelheid.

Maar bij het Netwerk Straf & Zorg gaat het er juist om knelpunten op te lossen waar structuur en protocollen niet in voorzien. Om ook ‘aan de voorkant’ kwaliteit te kunnen leveren. Het gaat dus om “leiderschap in samenwerking” en om “soft power”. Om de wil om samen te werken. Niet op basis van macht, maar door te beïnvloeden aan de hand van dialoog, inspiratie en inhoudelijk gezag. Dat is de tweede manier van kijken, die we in het werkplan voor het Netwerk gaan hanteren.

Om leiderschap in samenwerking op te bouwen, hanteren we drie voorwaarden voor succesvolle samenwerking, ontleend aan het werk van Jürgen Habermas, Hannah Arendt en Wright Mills:

1. echt in gesprek willen, iets gezamenlijk willen bereiken (waarachtige communicatie)
2. je niet verschuilen achter anderen of het systeem (eigen verantwoordelijkheid)
3. je kunnen verplaatsen in achtergrond en verantwoordelijkheden van de ander (verbeeldingskracht).

Op basis van deze twee uitgangspunten gaan we tot de zomer werken aan een werkplan met twee kernthema’s:

1. status, doelen en ‘spelregels; van het Netwerk zelf, zoals: het Netwerk is niet besluitvormend of operationeel, maar een platform voor verbetering van de samenwerking in de praktijk en een ‘marktplein’ om kennis, steun en informatie te brengen en te halen
2. instrumenten voor de praktijk, zoals een op-maat-trainingsprogramma “samenwerken in de keten straf en zorg” voor professionals op het gebied van huiselijk geweld.

Ook hier is de Corona-crisis uiteraard niet ver weg. Er bestaan juist nu veel zorgen over een mogelijke verborgen toename van huiselijk geweld en kindermishandeling. Dat is tegelijk een testcase voor het Netwerk Straf & Zorg: de samenwerking verbeteren in een crisissituatie, waarin je inderdaad honderd procent van de beslissingen moet nemen op basis van vijftig procent informatie. Dat geldt ook hier.