De opmerkelijke opmars van vrouwen

De loonkloof en het glazen plafond zijn nog niet geslecht, maar in andere opzichten maken vrouwen een opvallende maatschappelijke en economische opmars door. Jonge vrouwen trekken namelijk vaker dan mannen naar de Nederlandse kennissteden – en dragen zo meer bij aan de welvaart van die steden. Wat in Oost-Europa, V.S., China en India al langer een belangrijke trend is – een demografisch overschot van met name lager opgeleide mannen buiten de steden – gaat langzaam maar zeker ook in Nederland zichtbaar worden.  

We zetten dat op een rij voor de leeftijdsgroep van 20 tot 35 jaar. En dan blijken de verschillen groot. En er zit een duidelijk patroon in. De jonge vrouwen trekken naar de kennissteden. We zien van links naar rechts vijf roze eilanden in een blauwe zee: Leiden, Utrecht, Wageningen, Nijmegen en verder naar onderen Maastricht. En er zijn een aantal steden met een – minder prominent – vrouwenoverschot: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Zwolle en Middelburg. Niet-stedelijk Nederland kleurt vooral blauw… 

En de verschillen onder jongeren zijn nu al groot. In onderstaande tabel hebben we de top 10 gemeenten met de hoogste demografische mismatch weergegeven. De gemeente Utrecht heeft het hoogst aantal vrouwen per honderd mannen: 113. Terschelling zit het laagste met 61. Natuurlijk wordt deze ranglijst flink beïnvloed door de onderwijsinstellingen. Vier van de vijf ‘vrouwensteden’ hebben een academisch ziekenhuis met opleidingsfunctie. En zorg is in hoge mate nog steeds een vrouwenberoep. Daar tegenover staan de steden met technische universiteiten waar we veel mannen vinden. En een bijzondere positie van Terschelling door de vestiging van de Zeevaartschool. Maar er is meer aan de hand.

De niet-stedelijke gemeenten in het linker rijtje – Landsmeer, Oostzaan en Rijswijk – liggen onder de rook van succesvolle steden. De niet-stedelijke zeven gemeenten met het laagst aantal vrouwen per honderd mannen (in het rechter rijtje) zijn kleinere plattelandsgemeenten aan de rand van het land. Dat geldt overigens voor de laatste vijftig op de lijst met gemeenten. Daar treffen we onder andere Dinkelland, Cranendonck, Lochem, Heiloo, Waadhoeke en Haaksbergen aan. In de bijlage bij dit bericht treft u het volledige overzicht van de sekseratio’s aan in tabelvorm. Alleen Bergen (Noord-Holland, 88 vrouwen per 100 mannen) is daarbij een wat vreemde eend in de bijt.

Deze – nu al forse – verschillen zullen de komende jaren verder gaan toenemen. Dat gaat samen met het toenemende verschil in opleidingsniveau tussen de kennissteden en het platteland. Nederlandse vrouwen tot 45 jaar zijn al veel hoger opgeleid dan mannen (zie de figuur hieronder). De kennissteden werken als magneten op jonge hoogopgeleiden mensen. En dat zijn dus vaker vrouwen. In het linker rijtje van de gemeenten met een demografisch vrouwenoverschot staan dan ook de vier hoogst opgeleide grote steden van het land: Amsterdam, Leiden, Utrecht en Nijmegen.

Bron: cbs.nl, Evenveel vrouwen als mannen met hbo- of wo-diploma. 8 maart 2019

Het spookbeeld van het Russische, Roemeense of Oost-Duitse platteland – krimpend en alleen nog bevolkt door ouderen en alleenstaande, veelal laag opgeleide mannen – zal hier niet zo pregnant worden. Maar binnen de Nederlandse verhoudingen heeft die trend zich dus al wél ingezet. Dat gaat allerlei gevolgen hebben voor de cultuur, veiligheid en sociale structuur op het platteland. Om dat te illustreren hieronder nog één grafiek: over stemgedrag. Dat loopt tussen mannen en vrouwen nogal uiteen. Als alleen de vrouwen stemrecht hadden gehad bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, had het politieke landschap er nu toch echt anders uitgezien. D66 en GroenLinks waren de tweede en derde partij in omvang geweest. Daarin staat Nederland niet alleen. Groot-Brittannië was in de EU gebleven en Trump was nooit president geworden als in het VK en de VS alleen de vrouwen zouden mogen stemmen.

Stemgedrag Tweede Kamerverkiezingen 2017: links de vrouwen, rechts de mannen

We zagen al dat de vier grote gemeenten in Nederland die het hoogst zijn opgeleid, ook in de top van de meeste jonge vrouwen staan. Zoek maar eens op wat daar bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen de grootste partijen werden… In alle vier was dat, met enige afstand, D66 en GroenLinks. De politiek is vluchtig en zo’n uitslag is natuurlijk niet alleen maar het gevolg van de trek van jonge, hoog opgeleide vrouwen naar de steden. Maar toeval is het ook niet. Het staat voor de toenemende invloed die jonge vrouwen hebben op de welvarende, progressief-liberale eilanden die de kennissteden zijn geworden. Daar tegenover staat een geografische samenhang tussen populistisch stemgedrag en mannen als achterblijvers.

Dat roept intrigerende vragen op. Waarom stemmen mannen populistisch? Is dat vanwege de migranten of vanwege het beperkt aantal vrouwen?

De opgave van niet-stedelijk Nederland wordt daarmee een stuk specifieker: niet alleen perspectief bieden aan jonge en ondernemende mensen, maar met name aan jonge, hoog opgeleide vrouwen. Oftewel: niet alleen omgaan met krimp, maar vooral streven naar een demografisch evenwichtiger samengestelde bevolking.

Meer jongens dan meisjes: hoe zit dat?

De kaart laat zien dat de man-vrouw verhoudingen landelijk gezien ook enigszins scheef zijn. Er zijn meer gemeenten met een mannenoverschot in vergelijking met ‘vrouwengemeenten’. Dat is niet heel gek. De vrouwenstad Amsterdam staat in dit overzicht gelijk aan het kleine, mannelijke Terschelling. Maar ook omgerekend naar totalen blijft er een verschil. Landelijk zijn er voor iedere 100 mannen in de leeftijd 20 tot 35 circa 98 vrouwen. Hoe zit dat?

Die scheve sekseratio is een bij wetenschappers bekend fenomeen. Er worden wereldwijd en ook in Nederland iets meer jongens dan meisjes geboren. Langjarige geboortestatistieken komen op een wereldwijd gemiddeld van 93 meisjes per 100 jongens, Nederland zit op 95 meisjes per 100 jongens. De precieze oorzaken zijn nog steeds goeddeels onbekend. Het lijkt te maken te hebben met complexe genetische invloeden tijdens de ontwikkeling van het embryo.

De sekseverschillen worden naarmate de leeftijd vordert steeds kleiner. Het omslagpunt ligt in Nederland rond de 37 jaar. Dan zijn er evenveel vrouwen als mannen. In de leeftijd 37 tot 65 blijft de verhouding min of meer gelijk. Vanaf het 65e levensjaar groeien de aantallen weer uit elkaar. Ditmaal met een flink vrouwenoverschot. Dat heeft alles te maken met leeftijdsverwachting. Vrouwen worden gemiddeld nog steeds een aantal jaar ouder dan mannen.

Downloads

Download tabel sekseratio alle gemeenten

Meer artikelen

Waar zijn alle meisjes heen?

Waar zijn alle meisjes heen?: Mannen- en vrouwensteden na de verkiezingen Door Aart van Bochove In India is de opmars van vrouwen goed te zien. Ze gaan massaal de straat op om [...]

Een wachtkamer in de woestijn?

Een wachtkamer in de Afrikaanse woestijn? De opa van mijn echtgenote is in 1900 geboren. Hij verdiende zijn brood met de handel in olie. Niet wat we daar tegenwoordig onder verstaan – [...]

Verbeeldingskracht in Deurne

Verbeeldingskracht in Deurne Deurne start per 1 januari met een Ondernemersfonds. In een eerdere nieuwsbrief deelden we al de toegift die Rob op persoonlijke titel schreef over ‘zijn dorp’. Het ambitieniveau in Deurne [...]

Neem contact op

Neem contact met ons op via bijgaande contactgegevens. Wij komen spoedig met een reactie.


  • 071-524 7500
  • info@blaauwberg.nl

  • 06- 1217 2126 (Rob)

  • Vestwal 2-4 , 2312 NP Leiden